XVII. YÜZYIL ISLAHATLARI (DURAKLAMA DEVRİ ISLAHATLARI)
DURAKLAMANIN NEDENLERİ:

A) İç Nedenler

1. Merkezi Yönetimin Bozulması:
1. Başa geçen padişahların bir kısmının çocuk yaşta olması devlet işlerinin sadrazama ve valide sultanlara bırakılmasına neden oldu. Bu da padişahın otoritesini zayıflattı.
2. Veraset sisteminin değiştirilmesi. I. Ahmet dönemiyle birlikte şehzadelerin, Sancağa gönderilmeyip sarayda tutulması, yönetimde yeterli ve tecrübeli padişahların bulunmamasına yol açtı.
3. Rüşvet, adam kayırma ve iltimasın ön plana çıkması.

2. Ordunun Bozulması:
1. III. Murat'tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak Yeniçeri Ocağına asker alınmaya başlandı. Bunun sonucunda önce Yeniçeri ocağı ve diğer Kapıkulu Ocakları bozuldu.
2. Tımarların dağıtımı ve denetlenmesindeki adaletsizlik sonucu Tımarlı Sipahi Ordusu da bozulmaya başladı.
Not: Dirlik sistemindeki aksaklıklar ekonominin temeli olan tarım ve hayvancılığın gerilemesine neden oldu.

3. Maliyenin Bozulması:
1. Savaşların uzun sürmesi ve ekonomik açıdan kazanç sağlanmaması.
2. Saray masraflarının artması.
3. Sık padişah değişiminden dolayı çok fazla cülus dağıtılması.
4. Yabancı devletlere ticari ayrıcalıklar verilmesi.
5. Bilim ve teknoloji alanında gelişmelerin takip edilememesi.
6. Batıdan büyük ölçüde gümüşün gelmesi fiyatları arttırdı. Akçenin değeri düştü, ülkede kargaşa başladı.
7. Ticaret yollarının değişmesi.

4. İlmiye Sınıfının Bozulması:
1. Müsbet bilimlerin (Akli bilimler; deney ve gözlemle ilgili bilgileri içeren ilimlerden meydana gelir) giderek okutulmaması
2. Kanunlara aykırı olarak medreselere müdahale edilmesi
3. Medrese ile ilgisi olmayanlara müderrislik verilmesi ve ulema çocuklarına daha beşikte iken müderrislik payesi verilmesi(Beşik Ulemalığı).

B) Dış Nedenler

1. İmparatorluğun doğal sınırlarına ulaşması.
2. Avrupa'nın Osmanlıya karşı birlik oluşturmaları.
3. Avrupa'nın Rönesans, Reform hareketlerinin sonucunda bilim ve teknik alanda ilerlemesi.
4. Avrupa'nın, yeni ticaret yolları bulunması sonucunda zenginleşmesi.
5. Avrupa'da güçlü devlet ve krallıkların kurulması, güçlü ordu ve donanmalar oluşturulması.

XVII. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ
Amaç: Bozulan sistemleri eski şekliyle kurup devleti duraklamadan kurtarmak. Not: Avrupa'da meydana gelen gelişmeler dikkate alınmamıştır
Yöntem: Baskı ve şiddet.
Kadro: Padişah ve Veziriazamlar.
Alan: Savaşlarda yenilgiye uğranılması Öncelikle ıslahatların askeri alanda yapılmasına neden oldu. Ayrıca yönetim ve maliye alanında da ıslahatlar yapıldı.
Sonuç: Tam başarı sağlanamadı fakat bağımsızlık korunup, gerilemeye giriş geciktirildi.

Başarısızlığın Nedenleri:
1. Avrupa'daki gelişmelerin dikkate alınmaması.
2. Islahatların süreklilik göstermemesi.
3. Tavandan gelen ıslahatlara halkın taraf olmaması.
4. Bozulmaya neden olan sebeplerin yok edilmemesi.
5. Islahatlarda şiddet kullanılması.
6. Çıkarları bozulan yeniçeri ve ulemanın karşı çıkması.
7. Sürekli girilen savaşlar.

XVII. YÜZYILDA ISLAHAT YAPAN KİŞİLER:

1. Kuyucu Murat Paşa (1606-1611)
Şiddet kullanarak Celali İsyanlarını bastırmaya çalıştı, isyana neden olan sebepler yok edilemediği için kalıcı bir sonuç elde edilemedi.

2. II. Osman (1618-1622)
1. İstanbul’da güvenliği sağladı.
2. Şeyhülislamın yetkilerini kısıp ulemayı düzene soktu.
3. Saray dışı evlenme geleneğini başlattı.
4. Kapıkulu ocaklarını düzeltmeye, devletin başına bela olan yeniçeri ocağını kaldırmaya çalıştı.(Osmanlı tarihinde ilk).
Sonuç: Tecrübesizlik nedeniyle fikirlerini saklamaması, ıslahat yapacak kadrosunun olmaması gibi nedenlerden dolayı başarılı olamadı. Yeniçeriler tarafından öldürüldü..

3. IV. Murat (1623-1640)
1. Kapıkulu ve ulema üzerinde denetim kurdu.
2. İçki, tütün ve gece sokağa çıkma yasakları uygulayarak ülkede asayişi sağladı.
3. Koçi Bey'e ıslahat amacıyla raporlar hazırlattı.
4. İstanbul ve eyaletlerde güvenliği sağladı.

4. Tarhuncu Ahmet Paşa (1651-1653)
IV.Mehmet zamanında sadrazam oldu. Saray masraflarını kısarak bütçeyi denkleştirmeye çalıştı. Fakat bu uygulama bazı kişilerin menfaatine dokunduğu için öldürüldü.
Not: Osmanlı Tarihinde ilk denk bütçeyi hazırlayan kişidir.

5. Köprülü Mehmet Paşa (1556-1561)
Köprülü Mehmet Paşa kendisinden önceki sadrazamların akıbetlerini çok iyi bildiği için bazı şartlar ileri sürerek sadrazamlığı kabul etmiştir.
Şartları:
1. Saray devlet işlerine karışmayacak.
2. Devlet memurluklarına kendi istediği kişileri atayacak.
3. Kendisi hakkında şikayet olursa kendisi dinlenmeden karar verilmeyecek.
4. Saray kendisinin isteğini aynen yerine getirecek.
Not: Köprülü Mehmet Paşa şartlı olarak iş başına geçen tek kişidir. Islahatlarında aşırı şiddet kullandı. Kapıkulu askerlerini düzene koyup Anadolu'da güvenliği sağladı. Giderleri kısıp maliyeyi düzeltti.

XVIII. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ (GERİLEME)
XVIII. yüzyıl da uğranılan yenilgiler sonucunda ilk defa Avrupa'nın teknik ve askerlik açısından ileri olduğu anlaşılmıştır. Bu yüzyıldaki ıslahatlarda Avrupa'daki ilerlemeleri ülkeye getirip devletin güç kaybetmesini engellemek amaçlanmıştır.

DÖNEMİN ISLAHATLARI

1. LALE DEVRİ (1718-1730)
Özellikleri:
1. 1718 Pasarofça Antlaşması' ndan sonra Osmanlı ilk kez bu dönemde Avrupa'nın gerçekleştirdiği ilerlemeleri izlemeye ve ülkesine getirmeye çalıştı.
2. Padişah III. Ahmet ve Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
3. 18. yüzyılda yapılan diğer ıslahatlardan farklı olarak Lale Devri' nde askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.
4. İlk batılılaşma hareketidir. Bu dönem aynı zamanda İstanbul'un lale bahçeleriyle süslenmesinden dolayı zevk ve eğlence dönemidir.
5. Patrona Halil isyanı ile son bulmuştur. (1730)

Yapılan Islahatlar:
1. İlk devlet matbaası kuruldu.
2. Doğu klasikleri tercüme edildi.
3. Fizik, coğrafya, astronomi dallarında bazı kitaplar batı dillerinden Türkçe' ye çevrildi.
4. Kağıt imalathanesi kuruldu.
5. İtfaiye örgütü kuruldu.
6. Önemli bazı Avrupa başkentlerine elçiler gönderildi.(Avrupa'daki olayları yakından izlemek için)
7. İstanbul' da kumaş ve çini, Yalova' da kağıt imalathanesi açıldı.
8. İlk defa çiçek aşısının kullanılması
9. İlk kez Avrupa tarzında mimari eserler yapılmıştır. (Sivil mimari eserler Barok ve Gotik tarzı).
Patrona Halil İsyanı (1730)
Yapılan ıslahatlar toplum tabanına yayılamadığı için halkın tepkisini çekmiştir. Ayrıca din adamları, ulema ve yeniçerilerin Avrupalılaşma yolunda yapılan ıslahatları çıkarlarına ters görmeleri sonucunda Patrona Halil önderliğinde ayaklanma çıkmıştır. Damat İbrahim Paşa öldürülmüş, III. Ahmet tahtan indirilerek I. Mahmut başa getirilmiştir.

2. I. MAHMUT DEVRİ (1730-1754)
Ø Mahmut tahta geçtikten sonra Humbaracı Ahmet Paşa (Kont Dö Boneval) öncülüğünde ıslahatlara girişti. Topçu ve Humbaracı ocaklarını ıslah etti.
Ø Kara Mühendishanesi'ni (Mühendishane-i Berri Hümayun) açtı. Burası pozitif bilimlerde eğitim yapan ilk teknik okuldur, ilk kez subayların yetişmesini amaçladı.
Ø Yapılan bu düzelemeler 1736 - 1739 Osmanlı - Rus ve Avusturya savaşlarında olumlu sonuçlar vermiştir.

3. III. MUSTAFA DEVRİ (1757-1774)
1. Deniz Mühendishanesini açtı. (Mühendishane-i Bahri Hümayun 1773)
2. Giderleri kısıp maliyeti düzeltti.
3. Batı'daki ilerlemeleri takip etmek için Fransa ve Almanya'ya bazı adamlarını gönderdi. Bir çok bilimsel eseri Osmanlıca’ya tercüme ettirdi.
4. Fransa tarafından gönderilen ve aslen Macar olan Baron Dö Tott' un yardımıyla topçu sınıfı ıslah edilip Sürat Topçuları kuruldu.
5. Tophane ve Tersane yeniden düzenlendi.
6. Esham usulüyle ilk kez iç borçlanma gerçekleştirildi.

4. I. ABDÜLHAMİT (1774-1789)
1. Maliyeyi düzeltmek için ulufe alım satımı yasaklandı.
2. Sadrazam Halil Paşa Sürat Topçuları sıfını genişletip modernize etti.
3. Sürat topçuları ocağına eleman yetiştirmek için istihkam okulunu açtı.
4. Levent teşkilatını kaldırdı. Yeniçerilerin sayısını azalttı. Tersanelerin sayısı arttırıldı.
5. Teknik alanda yararlanmak için Fransa' dan getirilen uzmanların Müslüman olmaları ya da Osmanlı kıyafeti giymeleri geleneğine son verildi.

5. III. SELİM DEVRİ (1789 -1807)
Ø III. Selim' in yaptığı ıslahatlara Nizam-ı Cedid adı verilmiştir. Yaş Antlaşması' nın imzalanmasından sonra ıslahatlara başlandı. Devrin ileri gelen devlet adamlarına ıslahatlarla ilgili raporlar hazırlattı.(Islahat layihaları) Yeniçeri Ocağı' nın kaldırılamayacağını bildiğinden onun yanında Nizam-ı Cedid adı verilen ocağı kurdu. Nizam-ı Cedid Avrupa tarzında kurulan ilk askeri ocaktır.
Islahatları:
1. Yeni ocağın masraflarını karşılamak için Irad-ı Cedid adlı bir hazine kuruldu.
2. Bu ordunun eğitimi için Fransa ve İsveç'ten subay, mühendis, ve teknik uzmanlar getirildi.
3. Yeni ordunun eğitimi için Levent çiftliğine ve Selimiye’ye kışlalar yapıldı.
4. Dış siyasete önem verilerek Avrupa devlet merkezlerinde devamlı elçilikler açıldı. Böylece Avrupa'daki gelişmeler yakından izlendi.
5. III. Selim kibarlığı ve merhametli oluşuyla da tanınır aynı zamanda şair ve besteciydi. Yaptığı ıslahatlar hoş karşılanmadı. Özellikle yeniçeriler ve ulema sınıfı yapılan işleri dinden çıkma biçiminde yorumluyorlardı, İstanbul' da Kabakçı Mustafa adına da birinin önderliğinde çıkan ayaklanma sonunda III. Selim tahttan indirildi ve öldürüldü. (1807)
Not: III. Selim yaptığı ıslahatlar sonucu öldürülen II. Osmanlı padişahıdır. (Birincisi Genç Osman’dır) Kendisinden sonraki devlet adamlarına yol gösterici olmuştur.

XIX. YÜZYIL ISLAHATLARI
Ø Bu dönem ıslahatlarının yapısal özelliği XVII ve XVIII. yüzyıldakilere göre farklıdır. XIX yüzyıl'da her alanda (askeri, idari, kültürel, sosyal ve ekonomik) ıslahat yapılmıştır.

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI(1808-1839)
Çok yönlü ıslahatlar ilk kez bu dönemde gerçekleşmiştir. II. Mahmut devlete batılı bir karakter vermeye çalışmış yaptığı ıslahatlarla Tanzimat döneminin hazırlayıcısı olmuştur

A. Hükümet ve Yönetim Alanında Islahatlar:
1. Ayanlarla Sened-i ittifak’ı imzalanmıştır. (1808)
2. Divan örgütü kaldırlarak yerine Bakanlar kurulu getirildi.
3. Devlet memurları iç işleri ve dış işleri olarak ikiye ayrıldı.
4. Memurlar için rütbe ve nişan sistemi kabul edildi.
5. Müsadere kaldırıldı. .
6. Askeri işleri düzenlemek için Askeri Şurası, adalet işler için Adliye Meclisi, bürokrasiyi düzenlemek için Bab-ı
Ali Şurası kuruldu. (Bugünkü Danıştay'ın ilk örneği)

B. Askeri Alanda Islahatlar
Ø Alemdar Mustafa Paşa Sekban-ı Cedid adlı yeni bir ocak kurduysa da Yeniçeriler tarafından kendisiyle birlikte ortadan kaldırıldı.
Ø II. Mahmut Eşkinci Ocağı'nı kurdu. Bu ocakta Yeniçerilerin tepkisini çekince Padişah halkı da arkasına alarak Yeniçeri Ocağı'nı kaldırdı. (1826) yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusunu kurdu.
Ø Askeri amaçlar için ilk kez nüfus sayımı yapıldı.

C. Eğitim Alanında Islahatlar
1. Harp Okulu açıldı
2. Tıbbiye açıldı
3. Rüştiye ve Edebiye adıyla Orta dereceli okullar açıldı.
4. İlköğretim zorunlu hale getirildi.
5. Devlet memuru yetiştiren okullar açıldı. (Mekteb-i Maarif-i Adliye)
6. İlk defa Avrupa'ya öğrenci gönderildi.
Not: Medreselerin yanında yeni tarzda eğitim veren okullar açıldığı için toplumda kültür ikiliği doğmuştur.

E. Sosyal ve Kültürel Alanda Islahatlar
1. Takvim-i Vekayi gazatesi çıkarıldı, (ilk resmi gazete)
2. Posta ve karantina servisleri kuruldu.
3. İlk pasaport uygulaması getirildi.
4. Devlet memurlarına fes giyme zorunluluğu getirildi.
5. Müsadere usulü kaldırıldı.
6. Devlet dairelerine II. Mahmut'un resmi asıldı.
7. Ayanlarla mücadele edilerek devlet otoritesine bağlanmaları sağlandı .

XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ

A. OSMANLI İMPARATORLUĞU'NUN DAĞILMASINI ÖNLEME ÇABALARI
Osmanlı Devleti'nin çöküş devrine girmesi, çeşitli düşüncelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu görüşler, küçük çapta birer doktrin özelliği gösterir. Özellikle II. Meşrutiyet dönemindeki serbest ortamda tartışılan bu düşünceler, Cumhuriyet devrinin fikri laboratuvarını oluşturmuştur.

1. OSMANLICILIK
Bu fikir akımının kökleri II. Mahmut dönemine kadar uzanır. Genç Osmanlılar tarafından Osmanlıcılık sistemli bir düşünce haline getirildi. Bu fikir akımına göre, milliyet isyanlarını durdurup ülkenin bütünlüğünü korumak için devletin sınırları içinde yaşayan bütün milletleri Osmanlıcılık düşüncesi etrafında toplamak gerekiyordu. Bu nedenle, dil, ırk ve din farkı gözetmeksizin herkesin aynı hak ve yetkilere sahip olması şarttı. Böylece Osmanlı birliği gerçekleşecek ve devlet yıkılmaktan kurtulabilecekti.
Osmanlıcılık Düşüncesi Doğrultusunda Meydana Gelen Gelişmeler:
1. Tanzimat Fermanı
2. Islahat Fermam
3. I. Meşrutiyet
4. Kanun-i Esasi
5. II. Meşrutiyet
NOT: Osmanlıcılık anlayışı; milli birlik ve milli ülkü anlayışına ters düşmektedir. Milliyetçilik akımının güçlenmesine paralel olarak Osmanlıcılık akımı etkisini kaybetmiştir

2. İSLAMCILIK (İSLAM BİRLİĞİ)
Bu akım Osmanlı Devleti'nin bütünlüğünü korumak amacıyla XIX. yüzyılın ikinci yarısında özellikle 93 Harbi sırasında önem kazanan bir düşüncedir. Bu düşünceyi savunanlara göre; toplumun temel direği dindir. Hangi milletten olursa olsun bütün Müslümanların halifenin etrafında birleşmesi gerekir tezi savunulmuştur. Islamcılığı savunanların bir bölümü din ve geleneklerden ayrılmama, bir bölümü de Avrupa'daki gelişmelerden faydalanma taraftarıydı. islamcılık,
Ø XIX. yüzyılın sonlarında devletin resmi politikası haline gelmiştir. II. Abdülhamit, İngiltere ve Rusya'nın hakimiyetleri altındaki Müslümanları kendi lehine kullanmayı düşünüyordu. İslamcılık fikri devletin dağılmasını engelleyememiştir.
NOT: I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Halifesi'nin "Cihat Fetvası" yayınladığı halde fazla bir etkisinin olmaması, devletin bütünlüğünü korumada İslamcılık düşüncesinin başarılı olamadığını göstermektedir.

3. TÜRK BİRLİĞİ (TURANCILIK)
Ø Türkçülük akımı bir kültür hareketi olarak başlamıştır. Turancılık ise, Türkçülük akımının siyasal yönüdür. Amacı; bütün Türkleri bir ülkede bir devlet içinde tek bir bayrak altında birleştirmektir.
Ø Turancılık düşüncesinin en önemli savunucusu Ziya Gökalp'tir. Ziya Gökalp, "Vatan ne Türkiye'dir Türklere ne Türkistan; Vatan büyük ve müebbed bir ülkedir: Turan" diyerek bu akımı özetlemiştir.
Ø II. Meşrutiyet döneminde Turancılık akımı, aydınlar ve devlet adamları arasında çok sayıda taraftar buldu. İttihat ve Terakki Partisi tarafından desteklendi.
Ø Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'ndan mağlup çıkması Turancılık akımını zayıflattı. Turancılar, Türkleri birleştirme ülküsünün Türkiye Türklüğü ile sınırlanması gerektiğini savunmaya başladılar.
Ø Türkçülük dil, tarih ve edebiyat alanlarındaki çalışmaların sonucunda başladı.
Ø Türkçülük akımı Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarının geçerli olduğu dönemlerde fazla yaygınlaşmadı. Bu akımların Osmanlı Devleti'ni kurtaramayacağının ortaya çıkması üzerine II. Meşrutiyet döneminde Türkçülük önem kazandı. Bu akımın güçlenmesinde Rusya'nın Türk ülkelerindeki işgalinden kaçan Türklerin büyük etkileri olmuştur.

4. BATICILIK
Ø Batıcılık, II. Meşrutiyet döneminde bir düşünce akımı haline geldi. Bu görüşün sahipleri, devletin ancak Batılılaşmasıyla kurtulabileceğini ve bunun için çeşitli alanlarda ıslahatlar yapılması gerektiğini savunmuştur.
Ø Öncülüğünü Abdullah Cevdet, Celal Nuri, Süleyman Nazif'in yaptığı Batıcılar; tek kadınla evliliği, kadın özgürlüğünü, medeni kanunun kabulünü, laik mahkemelerin kurulmasını, Latin harflerinin kabulünü, tekke ve zaviyelerin kapatılmasını, modern giysiler giyilmesini istiyorlardı. Türkçülerin "Turan" idealine karşılık, Batıcılar "irfan" idealini savunmuşlardır.

5. ADEM-İ MERKEZİYETÇİLİK
Bu akıma göre, merkezi hükümetin yetkilerinin azaltılması ve imparatorluk içindeki çeşitli unsurların yönetime katılmasının artırılması ileri sürülüyordu. Bu akımın savunucusu Prens Sebahattin'di. Bu akım ile liberal bir ekonomi modeli önerilmiştir.

B. II. MEŞRUTİYET (1908)
II. Abdulhamit'in döneminde denge politikası gereği Osmanlı Devleti Almanya'ya yaklaştı. İngiltere buna tepki gösterdi. Alman-Osmanlı yakınlaşmasına karşı Rusya ile Reval Sözleşmesini (1908) imzaladı. Devletin içerisinde bulunduğu iç ve dış sorunların çözümünü isteyen aydınların bir bölümü İttihat ve Terakki örgütünü kurdular. (Türk tarihinin ilk siyasi partisidir.) Mustafa Kemal de bu süreçte Şam'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni kurdu. Mustafa Kemal'in kurduğu örgüt daha sonra ittihat ve Terakki'ye katıldı.
Ittihat ve Terakki örgütü devletin karşılaştığı sorunların çözümü için Meşrutiyetin kurulmasını savundular. Enver Paşa ve arkadaşları Reval Görüşmesinden hemen sonra Makedonya'da meşrutiyetin kurulması için isyan ettiler. II. Abdülhamit anayasayı yürürlüğe yeniden koydu (1908). Meşrutiyetin ikinci kez kurulmasıyla birlikte anayasaya yeni maddeler konuldu. Böylece hükümetin padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu olması ve çok partili düzene geçilmesi gibi ilerlemeler sağlandı.
Meşrutiyetle ilk kez çok partili hayata geçilmiştir.
NOT: II. Meşrutiyetin ilanı sırasında yaşanan iç karışıklıkları fırsat bilen Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek'i işgal etti Bulgarlar bağımsızlıklarını ilan ettiler ve Yunanistan'da Girit'i topraklarına kattığını açıkladı.

C. 31 MART VAKASI (13 NISAN 1909)
Sebepler:
1. Meşrutiyet ve İttihat Terakki yönetimine karşı olan mutlakıyet yanlılarının, gericilerin ayaklanması
2. İttihat Terakki'nin milli bir politika izleyeceğinden korkan bazı Avrupa Devletleri’nin (özelliklede İngilizlerin) kışkırtması.
Sonuçlar:
1. İsyan Mustafa Kemal'in de görevli olduğu Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.
2. II.Abdülhamit tahtan indirilirdi, yerine VI. Mehmet Reşad tahta çıkartıldı. Anayasada yapılan değişiklikte padişahın hakları azaltıldı.
Önemi: 31 Mart Vakası Osmanlı tarihinde rejimi değiştirmeye yönelik ilk gerici isyandır. 

D. TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)
Nedenleri:
1. Birliğini geç kuran italya'nın ham madde ve pazar arayışı
2. Trablusgarp'ın İtalya'ya coğrafi konum bakımından yakın olması
3. Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp'ı savunacak gücünün olmaması
4. İtalya'nın, Trablusgarp'ın uygarlıkta geri bırakıldığı ve burada İtalyanlara kötü davranıldığı iddiası.
Gelişim:
Ø Osmanlı Devleti Trablusgarp'a karadan yardım edemedi; çünkü Mısır, İtalya'nın Trablusgarp'ı işgalini onaylayan İngiltere'nin elindeydi. Donanmasının güçsüzlüğünden dolayı da Osmanlı Devleti Trablusgarp'a denizden yardım edemedi.
Ø Osmanlı bölgeyi savunabilecek durumda olmamasından ötürü bir grup vatansever subay (M. Kemal, Enver Paşa, Nuri Conker, Ali Çetinkaya, Fethi Okyar), halkı teşkilatlandırmak için Trablusgarp'a gitti.
Ø Bölgeye giden subaylardan Mustafa Kemal, Derne ve Tobruk'u teşkilatlandırırken; Enver Paşa Bingazi'yi teşkilatlandırdı.
Ø Teşkilatlanmış olan asker ve halk karşısında İtalyanlar başarısız duruma düştüler.
Ø İtalya Trablusgarp'ta başarılı olamayacağını anlayınca; Osmanlı'yı barışa zorlamak için On iki Ada'yı işgal etmiştir. Osmanlı bu durum karşısında barışa yanaşmamıştır. Fakat 8 Ekim 1912'de Balkan Devletleri Osmanlı'ya saldırınca; Osmanlı İtalya ile Uşi Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır.

UŞİ (OUCHY) ANTLAŞMASI (18 EKIM 1912)
1. Trablusgarp İtalyanlara verilecek.
2. On İki Ada, Yunan işgali ihtimaline karşı, geçici olarak, İtalyanlara bırakılacak.
3. Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak. Böylelikle Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini
kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.
Sonuçlar:
1. Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti.
2. Mustafa Kemal Paşa Trablusgarp'ta kazandığı ilk askeri başarılar (Deme-Tobruk) sonucu binbaşı oldu.
3. Mustafa Kemal'in katıldığı ve başarılı olduğu ilk savaş Trablusgarp Savaşıdır.
4. On İki Ada fiilen Osmanlı'nın elinden çıktı.

E. BALKAN SAVAŞLARI

I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)
Nedenleri :
1. Panislavizm'in XIX. yy'ın başından beri Balkanlar'da görülen etkileri ve milliyetçilik hareketleri.
2. Balkan Devletleri'nin Osmanlı'yı Balkan topraklarından çıkarmak istemesi.
3. Kiliseler Probleminin çözülmesi
Gelişimi
Ø I. Balkan Savaşı'na, Karadağ, Sırbistan, Yunanistan ve Bulgaristan katılmıştır.
Ø Savaş, Karadağ'ın saldırısıyla başlamıştır.
Ø Savaş öncesinde ordunun büyük bir kısmının terhis edilmesi, savaş hazırlığının zamanında yapılmamasına yol açmıştır.
Ø Savaş sırasında orduda siyasi çekişmelerin yaşanması sonucunda Osmanlı Devleti, Balkan Devletleri karşısında ağır bir yenilgi almıştır.
Ø Osmanlı Devleti ile kara bağlantısı kalmayan Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etmiştir. Böylelikle Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti Arnavutluk olmuştur.

LONDRA ANTLAŞMASI (30 MAYIS 1913)
Ø Batı sınırı Midye-Enez hattı olmuştur.
Ø Bu sınırın batısındaki bütün topraklar Balkan devletleri tarafından paylaşılmıştır.
Bulgaristan: Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya'yı (Bulgaristan'ın sınırlan Ege Denizi'ne ulaşmıştır.)
Sırbistan: Orta ve Kuzey Makedonya
Yunanistan: Girit, Selanik ve Güney Makedonya
Not: Ege Adaları ve Arnavutluk'un durumu büyük devletlerin kararına bırakılmıştır.
Bulgaristan'a Edime, Kırklareli, Batı Karadeniz kıyıları verilerek,Osmanlı devleti ile Bulgaristan sınırı Midye-Enez çizgisi olarak belirlenmiştir.(Bulgaristan Ege Denizine ulaştı.)
Sırbistan'a Makedonya'nın bir bölümü verilmiştir.
Yunanistan'a güney Makedonya, Girit ve Ege adaları verilmiştir.
Karadağ'a İşkodra ve Yenipazar sancakları verilmiştir.
Sonuçlar :
Bu savaş sırasında Osmanlı iç politikasında da önemli gelişmeler olmuştur (Bâb-ı Ali Baskını. 1913)
Londra Antlaşmasıyla (1913) Osmanlı Devletinin Balkanlar'daki siyasal egemenliği sona ermiştir.
I. Balkan Savaşı sonunda Osmanlı Devleti Mekodanya, Ege Adaları, Arnavutluk, Batı ve Doğu Trakya'yı kaybetmiştir.

Bâb- Ali Baskını : (1913)
• Londra Konferansı sırasında İttihat ve Terakki Partisi iktidarı tam olarak ele geçirmek
için hükümet darbesi düzenlemiş, Kamil Paşa Hükümeti düşürülmüştür. Mahmut Şevket Paşa
hükümeti kurmuştur. (23 Ocak 1913) Böylece iktidar ittihatçıların eline geçmiştir. Bu olaya Bab-ı
Âli Baskını denir.
Not : İttihat ve Terakki'nin tek parti yönetimi 1918'e dek sürmüştür.

II. BALKAN SAVAŞI (Haziran 1913)
Neden :
1. Bulgaristan’ın I. Balkan Savaşı'ndan beklenenden çok toprak alarak çıkması.
2. Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya (Dobruca için)’nın birleşerek Bulgariştan'a saldırması.
Bulgaristan'ın üç cephede mücadele etmesini değerlendiren İttihat ve Terakki, Edirne ve Kırklareli'yi geri almıştır.
DİKKAT :
1. II. Balkan Savaşı Osmanlı Devleti’ne değil Bulgaristan'a yöneliktir.
2. I. Balkan Savaşına katılmayan Romanya bu savaşa katılmıştır.
Sonuçlar:
1. Bükreş Antlaşması (1913): ile Balkan Devletleri arasındaki sınırlar belirlenmiştir.
Buna göre;
a) Yunanistan; Drama, Kavala, Makedonya
b) Sırbistan.Manastir, Üsküp, Priştina,
c) Romanya ; Dobruca
d) Karadağ ; Plevne, Cakova'yı. aldı.

2. İstanbul Antlaşması (1913):
a) Osmanlı-Bulgaristan sınırı, Meriç nehri esas alınarak belirlenmiştir.
b) Bulgaristan’da yaşayan Türklere bazı haklar tanınmıştır.

3. Atina Antlaşması (1913)
a) Osmanlı-Yunanistan sınırı Meriç nehri esas alınarak belirlenmiştir
b) Yunanistan’da yaşayan Türklere bazı haklar tanınmıştır.
Not 1: Ege Adaları sorunu devletler arası görüşmelere bırakıldı.
Not 2: 1 Şubat 1914 de alınan kararla İmroz, Bozcaada, Meis adası dışındaki adalar Yunanistan'a
bırakıldı. Osmanlı Devleti henüz durumu kabul etmeden I. Dünya Savaşı çıktı ve Ege Adaları sorunu Lozan'a taşındı.
Not 3: Balkan Savaşları'nın ardından İttihat ve Terakki yönetimi bazı yenilik hareketlerine girişmiştir:
Yaşlı subaylar terhis edilerek ordu düzenlenmiştir. Orduda Alman modeli benimsenmiş, Almanya'dan teknik eleman getirilmiştir. Yeni silahlar alınmıştır.

WİLSON İLKELERİ
1. Savaş sonunda galip devletler, yenilenlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaklardır.
- Osmanlı Devleti dahil olmak üzere yenilen devletlerin, savaştan Çekilmesinde, barış görüşmelerin başlamasında etkili olmuştur.
- Manda ve Himaye fikrinin oluşmasına neden olmuştur.
2. Devletler, aralarında gizli antlaşmalar yapmayacaklardır.
3. Devletler arasındaki anlaşmazlıklar barış yoluyla çözümlenecek, milletler arası bir teşkilat kurulacaktır. (Milletler Cemiyeti)
- Kalıcı bir barışın sağlanması amaçlanmış ve Milletler Cemiyeti kurulmuştur. Ancak Milletler Cemiyeti büyük devletlerin çıkarına hizmet ettiği için amacına ulaşmamıştır.
4. Devletlerin kurulmasında milliyetçilik ilkesi esas alınacaktır.
- Milliyetçilik İlkesi ön planda tutulmuştur. Demokratiktir. Fransız Ihtilali ilkelerinden etkilenilmiştir.
5. Boğazlar, her devlete açık olmalıdır.
- Osmanlı Devleti'nin egemenlik ve bağımsızlık anlayışını olumsuz etkilemiştir. ABD, rahat bir ticari bir ortam oluşturup, etkin hale gelmek istemiştir.
6. Osmanlı İmparatorluğumun Türk olan bölgelerinde kesin egemenlik tanınmalıdır.
- Osmanlı devlet adamları ve aydınlarının devletin devamlılığı için olumlu gördükleri bu madde Kurtuluş Savaşı'nda Türk halkının benimsediği temel İlke olmuştur
7. Ancak Türk egemenliğinde yaşayan başka milletlere kendi kendini yönetme hakkı vermelidir.
- Azınlıkların, milliyetçilik ilkesi doğrultusunda isyan etmesine yol açmıştır. Bu yönüyle Osmanlı toprak bütünlüğü açısından olumsuzdur.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI(30 EKİM 1918)

1. Boğazlar tüm devletlere açık olacak ve İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek (1. madde)
• Anadolu ve Rumeli arasındaki bağlantı kesilmiştir.
• Osmanlı Devleti'nin egemenlik ve bağımsızlık anlayışını olumsuz etkilemiştir.
• Sovyet Rusya'ya karşı Akdeniz'in güvenliğini sağlamaya çalışmışlardır.

2. İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehlikede gördüğü herhangi bir stratejik bölgeyi işgal edebilecek (7. madde)
• İtilaf devletleri, Wilson İlkelerinden dolayı, gizli antlaşmalarla edindikleri topraklan bu yolla almaya çalışmışlardır.
• İşgallere zemin oluşturduğundan dolayı Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesini oluşturmuştur.
• Osmanlı Devleti'nin egemenlik ve bağımsızlık anlayışına aykırıdır.

3. Vilayet-i Sitte'de (Erzurum, Van, Bitlis, Sivas, Diyarbakır, Harput) bîr karışıklık çıkarsa,İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal edebilecek (24. madde)
• Wilson İlkeleri'ne karşı İtilaf Devletlerinin işgallerini bu şekilde haklı çıkartmaya çalışmışlardır.
• Osmanlı Devleti'nin egemenlik ve bağımsızlık anlayışına aykırıdır.
• Azınlıkların ayaklanma çıkartmalarında etkili olmuştur.

4. Bütün haberleşme ve ulaşım hatları Toros tünelleri de dahil olmak üzere İtilaf Devletlerine bırakılacak
• İtilaf Devletleri, işgallere karşı oluşabilecek direniş hareketlerini engellemeye çalışmışlardır.
• İşgallerin halk arasında duyulmasını engellemeye yöneliktir.
• Osmanlı Devleti'nin egemenlik ve bağımsızlık anlayışına aykırıdır.

5. Osmanlı Devleti güvenliği için gerekli olanın dışında Türk ordularını terhis edecek
• Osmanlı Devleti'ni savunmasız bırakmayı amaçlamıştır.
• İtilaf Devletlerinin Osmanlı Devleti'nin gücünden çekindiklerini gösterir.
• Kuvva-i Milliye'nin oluşmasına sebep olmuştur.

6. Osmanlı Devleti'nin bütün tersaneleri ve donanması İtilaf Devletleri'ne bırakılacak
• Osmanlı Devleti'nin deniz gücünü denetlemeyi amaçlamışlardır..

7. Osmanlı Devleti'nin doğu sınırı I. Dünya Savaşı öncesi durumuna getirilecektir.
• İtilaf Devletleri'nin Brest-Litowsk antlaşmasını tanımadıklarının bir göstergesidir.

Mondros'un Ateşkesi'nden Sonra İşgal Edilen Bölgeler
İngiltere: Musul, Urfa, Antep, Maraş, Samsun, Merzifon
• İlk işgali İngilizler yapmıştır. İngiltere'nin ilk işgal ettiği yer Musul'dur. Musul'un petrol bölgesi olması işgal edilmesinin sebebidir.
• Urfa, Antep, Maraş'ı ilk önce İngilizler işgal etmiş daha sonra Paris Barış Konferansı'nda bölgeleri Fransa'ya bırakmıştır.
Fransa: Adana, Urfa, Antep, Maraş, Mersin, Dörtyol
İtalya: Konya, Antalya, Kuşadası, Bodrum, Marmaris
Boğazlar İtilaf Devletleri'nin ortak donanması tarafından Mondros ateşkesinin 1. maddesine dayanılarak işgal edilmişti